Wat een leuke en aansprekende titel, de Vanzelforganisatie, het nieuwe boek van Simon van der Veer dat ik zeker ga lezen. Als ik die term ‘vanzelf’ zet naast allerlei andere termen waarmee organiseren en leiderschap vaak gekoppeld worden, ontstaat een mooie waaier aan mogelijkheden: verbindend, dienend, organisch, transformationeel, coachend, resultaatgericht, etc. etc., en dan nu ‘vanzelf’. Fantastisch!
Je kent dat wel, de ene keer hoef je niets te doen en lopen de dingen als vanzelf goed. Je hoeft dan gaandeweg of achteraf alleen maar complimenten uit te delen, en misschien geleerde lessen te verzamelen. Vergis je overigens niet, ook in deze situatie is het van belang alert te blijven; de potentiële risico’s van routine liggen op de loer.
Een andere keer vraagt het wat meer masseren of de weg wijzen om het gewenste resultaat te bereiken. Daarbij komt het misschien aan op het creëren van de juiste randvoorwaarden of het bieden van faciliteiten. Soms is het nodig om een duidelijk perspectief te schetsen of mensen te verbinden. Of om ze te herinneren aan de missie van de organisatie. Of om het organiseren van processen en ontmoetingen waarbinnen mensen aan de slag gaan om te bepalen wat nodig is.
En dan zijn er ook altijd die momenten die vragen om bijsturen of correctie, om ingrijpen en het treffen van maatregelen. Wanneer het niet gaat zoals de bedoeling was of de resultaten tegenvallen. Wanneer de organisatie wordt geconfronteerd met onverwacht ingrijpende omstandigheden of wanneer er sprake is van gebrek aan talent of motivatie om ‘op niveau’ te presteren. Soms zal je als leider echt het stuur in handen moeten nemen en daadwerkelijk moeten sturen. Vergeet daarbij overigens nooit om je te laten voeden of corrigeren; ook de kapitein-stuurman kan niet zonder navigator en machinist.
Om hierin als leider de ‘juiste’ keuze te maken zijn minstens twee perspectieven cruciaal:
Wat zijn de kenmerken en uitdagingen van de huidige situatie en context? Wat is je eigen inschatting daarvan en hoe zien anderen dit? Dit vereist een open blik, een luisterend oor, het stellen van open vragen en een kritisch vermogen om geen genoegen te nemen met eerste antwoorden of suggesties. En het lef om fouten te erkennen. Een mind-set van verwondering en je blijvend willen laten verrassen. Een scherpe blik op de omgeving, goede connecties met relevante in- en outsiders die het vermogen hebben gevraagd en ongevraagd met nieuwe zienswijzen te komen.
Welke voorkeursstijl heb ik zelf als leider of als toonaangevend professional? Wat is mijn ‘default-mode’ en wat zijn mijn blinde vlekken. Heb ik daar wel voldoende zicht op? Wie heeft mij het laatst kritische feedback gegeven? En wanneer ik, net als ieder ander, bepaalde talenten wel bezit maar sommige andere talenten niet, kan ik die dan ontwikkelen? En als dat niet lukt, hoe zorg ik er dan voor dat ik daarop aangevuld en gecompleteerd wordt? Wie in mijn directe omgeving kan en doet iets wat ik niet kan? Zo bezien betekent dit zelfmanagement een voortdurend en actieve houding van kritische zelf-reflectie (en zal er misschien nooit sprake kunnen zijn van vanzelf-zelfmanagement).
Zoals ik al zei, minstens twee perspectieven die vaak in mijn coaching en assessment werkzaamheden aan de orde komen. Waarschijnlijk zijn er nog wel meer relevant en ik ben benieuwd naar jouw kijk hierop. Met veel plezier onderzoek ik samen met jou jouw situatie, context en talenten. En wie weet bereik je zo veel sneller dan gedacht een situatie waarin de dingen vanzelf gaan.
